Балтсүхийн Эрхэмбаяр: 2014

Өгүүллэг

Энэ оны хавар хэвлүүлсэн “Сайхан төрөх санааных” номондоо би бүсгүй хүний хайр сэтгэл, гэр бүлийн харилцаанд биеэ хэрхэн авч явах талаар бичсэн боловч дахин энэ талаар уншигчидтайгаа бодол санаагаа хуваалцмаар санагдаад доорх бяцхан нийтлэлээ та бүхэндээ хүргэж байна.

Бүсгүй хүний бардам зан гэж юу вэ? Бардам зан гэхээр бид хэн нэгний өмнө ихэмсэглэх их зан гаргахтай андуурч хольж хутгаж ойлгох нь элбэг байдаг. Харин бардам зан бол чамд шударга биш хандсан хэн нэгэнд зохих хариуг нь барьж эсвэл чамтай эн тэнцэх хүн биш бол зүгээр л зөнд нь орхиж чадах сэтгэлийн тэнхээ ухааныг хэлдэг гэж би боддог. Бардам бүсгүй хүн гэж өөрийн амьдрал хувь заяанд итгэдэг сэтгэл оюуны хүч чадалтай эмэгтэйг хэлдэг. Бүсгүйчүүд бидэнд бардам зангаа гаргахаас өөр арга замгүй болох үе амьдралд бишгүй дээ л нэг тохиолддог.

Хамгийн түрүүнд хайр сэтгэлийн харилцаан дээр орчин үеийн монголын нийгмийн завхрал гажуудлын нэг гэлтэй эмэгтэй хүний сэтгэл зүрхээр тоглож гүйдэг арчаагүй эрчүүд олон болсон юм шиг. Гэхдээ яагаад тийм эрчүүд олон болоод байна вэ? Үүнд охид бүсгүйчүүд бид ч бас өөрсдөө буруутай. Бид л өөрсдөө тийм эрчүүдийг өөрсдөөрөө “тоглох” боломж олгоод байгаа юм. Ажиглаад байхад залуухан амьдрал үзээгүй охидууд ч тэр 40 нэлээн гарсан бүсгүйчүүд ч тэр эр хүний араас эрээ цээргүй гүйлддэг болжээ. Үерхэж найзлаж байсан залуу нь эхнэртэй эсвэл өөр бүсгүйтэй гэдгийг мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг хүлээн зөвшөөрч өөрийн нэр төрөө уландаа гишгэж амьдрах хэрэг юу байна. Харин харамсалтай нь ийм үзэгдэл нэлээн түгээмэл байх юм. Эмэгтэй хүн 30 нэлээн гарч 40 дөхөөд ирэхдээ амьдрал үзэж ухаан суудаг. Гэхдээ “амьдрал үзэх” гэдэг энэ үг аливаа зүйлд боловсорч, амьдралын туршлага сууж арай зөөлөн аядуу хүлээцтэй, юмыг олон талаас нь үнэлж дүгнэхийг илүүтэйгээр хэлэхээс биш шударга бус зүйлийг хүлээн зөвшөөрөх буюу эр хүн, хайр сэтгэлийн асуудал дээр өөрийг нь доромжилсон хэн нэгэнд тэгэх боломж олго гэсэн үг биш.

Амьдрал дээр ажаад байхад манай нийгэмд энэ насны нөхөргүй олон эмэгтэйчүүд нэг бол хэн нэгний эр нөхрийг “хааяа хулгайлж” эсвэл хэн нэгэн залуугийн хоёрдох, гуравдахь за бүр хэд дэхь нь ч юм бүү мэд хэн ч биш болж амьдрах нь түгээмэл байх юм. Өөрийн гэсэн тусдаа амьдралтай магадгүй санхүүгийн хувьд хэн нэг эр хүнээс хараат биш байж болно. Гэхдээ хүний амьдралд хайр сэтгэл гэдэг зүйл ариун нандин зүйл. Эмэгтэй хүн нас залуу ч бай нас тогтож “амьдрал үзсэн ч” бай хамаагүй гагцхүү эрчүүдээс ариун нандин хайр сэтгэл хүндлэлийг хүлээх ёстой. Ингэж чадахгүй бол өөрийнхөө нэр төр сэтгэлийг хэн нэгэн овилгогүй эрээр сүйтгүүлэх болдог. Үүний тулд бүсгүй хүн эрчүүдэд өөрийг нь тэгж “сүйтгэх” боломжийг олгохгүй байх бардам зантай байх ёстой. Хэрэв эр хүний хувьд чи эхнэр нь ч бай, найз бүсгүй нь ч бай, хааяа нэг уулздаг хэн нэг нь ч бай тэр эр чамд үнэнч биш хандсан бол эргэж харалгүй орхиж явах сэтгэлийн тэнхээтэй байх нь бүсгүй хүний бас нэг сэтгэлийн гоо үзэсгэлэн юм шүү. Бусармаг худалч хуурамч хорвоогийн бохир заваантай бүсгүй та хутгалдахад хэтэрхий хайран эмзэг хэврэг юм шүү. Үнэнч биш эрийг бодоод эргэлзээд байх зүйлгүйгээр зоригтойгоор орхиж бай. Үнэнч бишийг нь чамаас өөр хэн нэгэнтэйг нь мэдсээр байж цаад бүсгүйгээс нь “булааж авах” гэж дотроо зовж шаналж, сэтгэлээ өвтгөж суух огтхон ч хэрэггүй юм шүү.

Хүн тэр тусмаа эмэгтэй хүн энэ ертөнцөд ирэхдээ хайрлагдах гэж ирдэг. Харин хүний хайр хүндлэлийг хүлээсэн эмэгтэй байх эсэх нь түүний хүмүүжил зан араншингаас л хамаарна. Эр хүнээс үнэнч байхыг шаардана гэдэг зүрх сэтгэлээ цэвэр ариун байлгах, хорвоогийн худал хуурмагаас өөрийгөө хамгаалах явдал болохоос энэ нь хартай эхнэр, хартай найз бүсгүйгээс тэс өөр зүйл юм шүү. Зарим эрчүүд өөрсдөөс нь үнэнч хайр шаарддаг эмэгтэйг хартай бүсгүйтэй андуурдаг. Энэ бол харц тусгасан бүсгүй бүртэй таныг харддаг хартай эмийн зан огтхон ч биш. Энэ бол танаас үнэнч хайрыг шаардаж өөрөө хариуд нь үнэнч байсан шударга шулуун зантай эмэгтэйн шинж юм.

Эцэст нь хэлэхэд хорвоогийн амьдралд шударга хандсаны шан танд заавал эргэж ирдэг буюу таныг цорын ганц хайраа гэж дээдлэн гар дээрээ өргөж, харцыг чинь булингартуулахгүй, зүрхийг чинь аз жаргалаар гийгүүлэх эр хүнтэй бурхан таныг хэзээ нэгэн цагт учруулах л болно. Тэр болтол бүсгүйчүүд минь бардам байж хуурамч, олон нүүртэй, хүүхэмсэг эрийн тоглоом болохоос өөрийгөө хамгаалж амьдраарай.

Б.Эрхэмбаяр

2014 оны 12 дугаар сарын 17

Гоо сайхан

Дэлхийн миссийн сургамж буюу “ДОТООД ГОО САЙХАН” илүү үнэлэгдэх нь

12:42 PM

Монголчууд бид сүүлийн хэдэн 7 хоног Дэлхийн миссийн тэмцээнд орж буй мисс Батцэцэг, хойд туйлд мөсний шаргаар уралдах эрхийн төлөө өрсөлдсөн цэнхэр үст Цэрэнгээр амьсгаллаа. Хэдий бид цөөхөн ард түмэн ч дээрх 2 бүсгүйгээ Монгол хүн бүр л сэтгэл зүрхээрээ дэмжиж Монголчууд бид эвтэй бол хүчтэй гэдгээ дахин нэг баталж харууллаа. Харамсалтай нь цэнхэр үст Цэрэн маань (хүнийг нэрнээс нь гадна өмнө нь заавал “цэнхэр үст“ гэсэн тодотгол хийгээд буйд Цэрэн эгчээс болон уншигчдаасаа хүлцэл өчье.) эрхээ авсан ч Дэлхийн мисст олон нийтийн санал асуулгаар толгой цохиж явсан Монгол мисс маань эхний 25-д ч багталгүй бид бүгдийгээ “шоконд” оруулж орхив.
Олон нийтийн сүлжээгээр шүүгчид шударга биш байсан тухай манай мисс л хамгийн хөөрхөн сайхан байсан тухай бүр 5 дугаар байрт орсон Англи миссийн зурагтай Батцэцэг миссийнхээ зургийг зэрэгцүүлж байгаад л “Хэн нь хөөрхөн байна, хэн нь гоё байна. Харваас манай мисс л хамгийн хөөрхөн нь байгаа биз” гэж шүүгчдийн “но”-той шүүлтийг батлах гэж шогширцгоов. Монгол мисс маань хөөрхөн байсан. Бас үнэхээр авьяаслаг сайхан ч бүсгүй юм гэдэгтэй маргаад байх хүн энд байхгүй ч яагаад “царай муутай миссүүд” түрүүлээд байна вэ гэдгийг бид бодууштай санагдана. Яагаад бидний хэмжүүрээр царайлаг хөөрхөн нь биш тийм ч хөөрхөн биш ч дээгүүр байранд орчихоод байна вэ энэ өөр улс орны миссүүд? Үүнд толгой эргээд гайхаад байх нэг их том юм алга. Нэгдүгээрт монголчууд бидний эмэгтэй хүнийг зөвхөн зүс царайгаар үнэлдэг үнэлгээ, сэтгэл зүй үүнд их нөлөөтэй. Сайхан бүсгүй гэхээр л өндөр өө хаагүй биетэй, хөөрхөн царайтай бүсгүйг төсөөлдөг нийгмийн өрөөсгөл хандлага.
Хоёрдугаарт Дэлхийн миссийн шалгаруулалт юун дээр үндэслэж гол шийдвэрээ гаргадаг вэ гэдэг дээр бидний ойлголт буруу байгаатай холбоотой юм. Яагаад манай миссээс тааруухан царайтай байж түрүүлээд байна вэ. Өнөөдөр Дэлхий нийтээрээ гоо сайхны хэмжүүрийг авч үзэхдээ зөвхөн гадаад гоо үзэсгэлэн, авьяас билгийг биш уг хүний дотоод гоо сайхан дотоод хүсэл эрмэлзэл дээр анхаарлаа хандуулдаг болсон нь дахин энэхүү Дэлхийн миссийн шалгаруулалтаар бүүр ч тодорхой боллоо. Бид Монгол бүсгүйчүүд сайхан гэж нүүр бардам хэлэгдэхийн тулд дотоод гоо сайхандаа анхаарах цаг иржээ. Өөрөөр хэлбэл монголчууд бид хэлбэрийг агуулгаас дээр, илүү гэж үздэг сэтгэлгээгээ өөрчлөх хэрэгтэй байна. Тухайн хувь хүний мэдлэг боловсрол, амьдралын зорилго, боловсрол, хүмүүжил, соёлын үнэлэмж гадаад өнгөний гоо сайхнаас илүү чухал болсон байна.

Шалгаруулалтад хамгийн их нөлөөлдөг зүйл бол яах аргагүй бусдын төлөө тэр мисс бүсгүй юу хийв, нийгэмд дорвитой ажил санаачлан хэрхэн амжилттай гүйцэтгэв буюу ямар хүмүүнлэгийн үйлс өрнүүлэв гэдэг их чухал юм байна. Энэ ч яг үнэндээ ганцхан хүний хэрээс хэтэрсэн мэт ажил боловч хэрэв үнэхээр бусдад туслая сайн үйлс хийе гэж зүтгэвэл яагаад болохгүй гэж. Нөгөө нүүр хуудсаар лайкдаад байгаа нөхдүүд монгол миссдээ энэ сайн сайхны үйлс бүтээхэд нь бодит дэмжлэг үзүүлж яагаад болохгүй гэж. Мөн нөгөөтэйгүүр мисс шалгаруулдаг холбоод дотооддоо мисс шалгаруулдаг чиглэлээ өөрчилмөөр байна.
Монгол мисс бүсгүйчүүддээ тэр дэлхийн миссийн шалгаруулалтын гол цензур болоод байгаа ажлуудыг цэгцтэй системтэйгээр төлөвшүүлэхэд нь тусладаг баймаар байна. Түүнээс биш жил бүр хуучин арга барилаараа царай зүс мэтхэн дээр төвлөрч шалгаруулалт хийгээд баймааргүй байна. Хэрэв монголчууд бид үнэхээр үндэсний бахархал болсон Дэлхийн миссийг дундаасаа төрүүлье гэж бодож буй бол эдгээр зүйлүүдийг бодолцож хэрэгжүүлж эхлэх цаг нь болжээ. Тэр цагт Монголын маань хацар гоо охид дэлхийг байлдан дагуулж Дэлхийн миссээр цоллогдоно гэдэгт би үл эргэлзэнэ.

Б.Эрхэмбаяр
Улаанбаатар хот
2012 оны 12 дугаар сарын 15

Бизнес

Yahoo компаний гүйцэтгэх захирал Марисса Маейрын амжилтын нууцуудаас

3:13 PM

Мэдээллийн технологийн ертөнцийг эрчүүдийнх гэх нь бараг л буруудахгүй. Билл Гейтс, Стив Жобс, Ларри Эллисон нарын домгуудаар эхлэх нэрсийн жагсаалт Amazon Жефф Безос, Facebook Марк Цукерберг гээд эрчүүдээр үргэлжилсээр л. Харин Марисса Маейр хэмээх хонгор шаргал үстэй, өөртөө итгэлтэй нэгэн залуу бүсгүй энэ жагсаалт руу хүч түрэн орж ирж 30 гаруй тэрбум долларын үнэлгээтэй технологийн том корпорацийг удирдах болсон нь сонирхол ихэд татах аж. Марисса 2012 онд Yahoo компаний гүйцэтгэх захирлаар томилогдоход түүний өмнө Apple, Google, Facebook-ийн амжилтанд цохигдон урьдын сүр хүч нь унаж буй аваргыг аврах хүндхэн даалгавар тавигдсан (бид yahoo mail, messenger л хэрэглэдэг үе байсан шүү). Өмнө нь Google компанид олон жил дэд ерөнхийлөгчийн түвшинд ажиллаж ялангуяа хайлтын системийг хариуцан амжилттай ажиллаж байсан нь түүнд энэ өндөр хариуцлагыг хүлээлгэх шалтгаан болсон гэдэг. Yahoo аврагдах эсэх нь өнөөдөр ч асуултын тэмдэг хэдий хэвээрээ ч гэсэн Марисса ажиллаж буй хоёр жил гаруй хугацаанд хувьцаагаа хоёр дахин өсгөж, Tumblr-аас эхлээд хэд хэдэн бизнесүүдийг худалдан авч 2014 оны дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий эмэгтэйчүүдийн жагсаалтанд 18-д жагсаж амжсан төдийгүй хамгийн чухал нь хүү Макаллистерээ төрүүлжээ.

Марисса хүүхэд байхдаа маш ичимхий, хичээлээ сайн хийдэг, онц сурдаг, эелдэг хэдий ч хичээлээс өөр сэдвээр бусадтай ярилцаж чаддаггүй, хүүхдүүдтэй гэхээс илүүтэй багш нартай хэл амаа илүү ойлголцдог охин байсан гэдэг. Ингээд бодохоор дунд болон ахлах сургуулийнх нь амьдрал их гунигтай өнгөрсөн мэт санагдах боловч үнэндээ бол огт үгүй аж. Тэр сагсан бөмбөг, гар бөмбөг, усан сэлэлт, цанаар хичээллэж, төгөлдөр хуур, бүжгэн жүжгийн дугуйланд суралцдаг, тэр ч бүү хэл сургуулийнхаа хөгжөөн дэмжигч охидын багийг амжилттай удирддаг байжээ. Тэрээр хаана ч манлайлж чаддаг байсны нууц нь авьяас, хөдөлмөр, шударга занд байсан гэдэг. Марисса хөгжөөн дэмжигч охидын багийн удирдах үед хамгийн сайнуудаар багаа бүрдүүлж чадаж байв. Марисса өөрийн хэт ичимхий занг давах арга замын эхлэлийг анх багш нараасаа сурсан гэж өөрөө дурсдаг ба багш нар нь түүнийг зөвхөн өөрийнхөө хичээл даалгаврыг зохион байгуулалттай хийх чадвартай төдийгүй бусдыг зохион байгуулж манлайлах чадвартайг нь таньж ойлгуулсан аж. Төгөлдөр хуурын багш нь түүнийг бусдыг анхааралтай ажиглаж юуг, яагаад хийж байгааг ойлгохыг оролддог хүүхэд тул ирээдүйд сайн багш болно гэж дүгнэж байжээ.
Марисса ахлах сургуулиа 1993 онд төгсөөд Harvard, Yale зэрэг арваад сургуулиудад тэнцсэний дундаас Stanford University-ийг сонгож неврологийн мэргэшлээр суралцах болов. Оюутан болохын өмнөх зун "гавал толгойтой" хүүхдүүдийн диваажин болох шинжлэх ухааны гүнзгийрүүлсэн зусланд очиж амарсан нь түүний амьдралд том өөрчлөлтийн цэг болсон гэдэг. Зусланд Нгуен Зюн гэдэг нэгэн маш их мэдлэгтэй залуу ирж хүүхдүүдэд лекц уншиж, элдэв сонирхолтой таавар таалган, мэдлэг сорьсон тоглоомууд тоглуулжээ. Хүүхдүүд ч хэд хоног Зюн ямар их мэдлэгтэйг гайхацгааж, харин зуслангийн нэг багш эцэст нь "Та нар Зюн өргөн мэдлэгтэйдээ ийм мундаг гэж бодож байна уу? Үгүй, тэр яаж бодож сэтгэдэгт л хамаг нууц нь байгаа юм." гэж хэлсэн нь Мариссагийн амжилтын нэг нууц болсон. Зюн бүгдийг мэддэг нь чухал биш, харин тухайн нөхцөл байдлыг зөв ажиглан харж, зөв асуулт тавьж, зөв бодож сэтгэж, зөв дүгнэлт, шийдэл гаргаж чаддаг нь түүний амжилтын нууц юм гэдгийг Марисса охин ойлгосон аж.

Оюутан байх үед ч Мариссагийн ичимхий зан нь хүчтэй илэрсээр л. Курсын ажлаа хамт хийчихээд оюутнууд пицца эргүүлэнгээ буу халахаар явцгаахад тэр яваад л өгнө. Ахлах дамжааны оюутан болох үед түүний маш авьяаслаг, чадварлаг болохыг анзаарсан компьютерийн ухааны профессор Эрик Робертс түүнийг доод ангийнханд хичээл заахыг санал болгож, Марисса ч дуртай зөвшөөрөв. Оюутнуудаас авсан судалгаагаар түүний хичээл маш таалагдсан тул үргэлжүүлэн заах болж. Оюутнууд Мариссаг адилхан оюутныхаа хувьд бол биеэ тоосон их зантай гэж боддог байсан бол хичээлд нь суухаараа бол түүнийг гайхалтай гэлцэнэ. Марисса сурсан мэдсэнээ бусдад зааж сургах замаар өөрийн мэдлэг чадвараа улам хөгжүүлж байсан төдийгүй харилцааны талд ч том алхмыг хийж чадсан нь түүний амжилтын бас нэгэн нууц ажээ.

1999 онд Марисса их сургуулиа компьютерын ухааны магистрын зэрэгтэй дүүргэж (1997 онд баклаврын зэргээ хамгаалсан) арав гаруй ажлын санал авсны дотор томоохон их сургуулиудад багшлах, эсвэл менежментийн зөвлөх үйлчилгээний тэргүүлэгч компани болох Mckinsey-д орж ажиллах зэрэг маш боломжийн сонголтууд байв. Хачирхалтай нь түүний ангийн охин Лаура хэрхэн сургуулийнхаа гар бөмбөгийн багд орсон түүх түүний эрсдэлтэй сонголт хийхэд нөлөөлсөн гэдэг. Лаура сургуулийнхаа гар бөмбөгийн багийг маш сайн, топ тоглогчид гэдгийг мэддэг төдийгүй өөрөө ч муугүй тоглодог, гэхдээ дасгалжуулагч түүнийг сэлгээнд л суувал суу гэсэн аж. Лаура топуудтай хамт бэлтгэл хийх нь топуудын эгнээнд орох зам гэж үзээд саналыг авсан төдийгүй хөдөлмөрийнхөө үр дүнд эцэст үндсэн багийн гишүүн болж чадсан байна. Мариссагийн багш Эрик Робертс тухайн үед дөнгөж гарааны түвшний жижигхэн компани байсан Google-ийг түүнд санал болгож, Google компанитай ярилцлаганд орсны дараа Сергей Брин, Ларри Пейж нар топ баг гэдгийг олж хараад Лаурагийн жишгээр топ багийн 20 дахь гишүүнээр элсэн орж програмистаар ажлын гараагаа эхэлсэн аж. Сэлгээнд суусан ч хамаагүй топ багт ор гэдэг нь Мариссагийн амжилтын дараагийн нууц ажээ.

Google-д ороод удаагүй байхад Пейж түүнд бид уначихлаа гэж хэлжээ. Хайлтын сайт ачааллаа даахгүй уначихсаныг босгох гэж Марисса багийнхантайгаа өглөөний 3 цаг хүртэл ажилласны эцэст ажиллагаанд нь эргүүлэн оруулжээ. Эхний хоёр жилдээ Марисса долоо хоногт 100 цаг програм бичиж, хажуугаар нь их сургуульд бас компани дээрээ хичээл заадаг байсан тул өдөрт дөрөв таван цаг л унтаж амждаг байсан гэдэг. Нөр их хөдөлмөрийнхөө үр дүнд тэр Google компаний хайлтын системийг олон зуун сая хэрэглэгчтэй болгоход голлох хувь нэмрийг оруулж чадсан төдийгүй компанийхаа хэддэн зуун сая долларын хувьцааны эзэн ч болж чадсан. Амжилтанд хүрэх зам нь зөвхөн авьяас, мэдлэг чадвараас бүрддэг бус, харин эцэж цуцашгүй нөр их хөдөлмөр юм гэдгийг мэддэг нь түүний бас нэгэн нууц нь юм байна.

2012 онд Google компанид 13 жил ажилласан Марисса Майерт карьерын шинэ боломж гарч ирэв. Сүүлийн хоёр жилд тэрээр хамгийн чухал бүтээгдэхүүн болох хайлтын системийг хариуцахаа больж компанидаа эзлэх байр суурь нь суларсан нь шинэ ажлын саналыг хүлээн авахад нөлөөлсөн гэдэг. Марисса 2000-аад оны эхээр Ларри Пейжтэй болздог байсан нь, 2009 онд гэрлэсэн, компанийхаа зарим захирлуудтай зөрчилтэй байсан гээд янз бүрийн л нөхцөл байдал, шалтгаануудыг байсан бололтой. Yahoo компаний хөрөнгө оруулагчид түүнтэй ажлын ярилцлага хийж ТУЗ дотроо санал их зөрчилдсөний эцэст түүнд гүйцэтгэх захирлаар ажиллах санал тавьсан байна. Марисса харин таван сартай давхар биетэйгээ дуулгасан нь тэднийг шоконд оруулсан хэдий ч ажлын саналаа хэвээр үлдээсэн төдийгүй түүнийг ажлын саналыг ав хэмээн ятгацгаасан гэдэг. Давхар биетэй бол ажил олгогчоос үүнийг бүү нуу, илүү өргөн хүрээгээр хэлбэл ажилд орохдоо өөрийнхөө тухай үнэнийг бүү нуу гэдэг Мариссагийн нэгэн сонирхолтой нууц ажээ.

Марисса Майерын амжилт бүтээлийн түүх ид дундаа л орж яваа гэдэгтэй та бүхэн санал нийлэх буйзаа. Ирээдүйд бид түүний гайхалтай амжилтын өөр олон нууцуудыг олж мэднэ гэдэгт итгэлтэй байна.

Б.Эрхэмбаяр

2014 оны 10-р сарын 15

Улаанбаатар хот

Гэр бүл

Эр нөхрөө хайрлахуйн хатан ухаан

11:00 AM

Гэр бүлийн эр эм улсуудын харилцаанд амьдрал дээр анхаарахад илүүдэхгүй хэд хэдэн зүйл байдаг. Хэрэв нөхөр чинь та нарт халамжтай, хос хоёр эв найртай байвал айл гэрийн жаргал тэр билээ. Айл гэрийн аз жаргалтай амьдрал гэдэг эхнэр хүн эр нөхөртэйгээ харьцах урлагаас ихээхэн шалтгаална. Хүнийг өөрөө хайрлаж чадахгүй байж хүнээс хайр бүү нэх. Өрхийн минь тэргүүн, хүүхдийн минь эцэг хэмээн хүндлэн цай идээнийхээ дээжийг барьж хүндэтгэн, өмссөн хувцас өнгө үзэмжинд нь үргэлж санаа тавьж өөд татаж чадсанаараа нөхрийн хайр хүндэтгэлийг хүлээнэ.

“Чулууг чулуу дийлдэггүй, чулууг ус л дийлдэг” гэсэн ардын мэргэн үгийг санаж, нөхрийнхөө аливаа эндэл осол явдлыг уурлаж уцаарлаж, сайн муу үгээр хэлж засдаггүй юм. Энэ үед эхнэр хүн ухааны урыг гаргаж, энэ байдлаас гаргах эвтэй үгийг олж хэлж, эв эе харилцан хүндлэлээр гэр бүлийн харилцаагаа аз жаргалтай болгодог.

Эхнэр хүн, ээж хүн хүүхдүүдийнхээ дэргэд эр нөхрөө харааж зүхэж, бүдүүлэг муухай үгээр бүү хэл. Эцэг хүн бол хүүхдүүдийнхээ хувьд шүтэх шүтээн нь байдаг. Хүүхэд чинь эцгээ хүндэтгэх тэр хэмжээгээр зөв хүмүүжлийг өөртөө төлөвшүүлдэг. Мөн түүнчлэн зочид гэрийн эзний нэрээр орж, эзэгтэйн нэрээр гардаг гэж зүйр үг ч байдаг. Зан ааш сайтай сайхан эзэгтэйтэй айлд хүн зочлох дуртай тэр хэрээр тухайн айл гэрийн эзний нэр хүнд өндөр байдаг байсан уламжлал монголчуудын дунд байдаг.

Бусад хүмүүсийн дэргэд эр нөхөртэйгээ хүндэтгэлтэй харьц. Үг хэл, үйл хөдлөлөөрөө би үүнийг мэднэ гэх зан гаргавал энэ хүүхэн нөхрөө захирсан “мэдэлтэй” авгай гэж магтахаасаа “нөхөртөө дээрэлхүү хүүхэн” гэж муу хэлдгийг санаарай. Нөхрийгөө уурлах үед уурлах юм бол гал дээр тос нэмсэнтэй адил болно. Уурласан хүмүүсийн дундаас ухаалаг шийд гардаггүй юм. Харин нөхөртөө тэр цагт хэлэх гэсэн үгээ эв найртай үедээ ингэх нь дээр байсан гэх мэтээр зөвлөж чадвал нөхөртөө өөрийн санасныг ойлгуулж, аливаа зүйл санаснаар чинь бүтэх болно.

Эр хүн туг ч барина тугал ч хариулна гэж үг байдаг. Эр нөхрийн амжилттай сайн явах эхнэр хүнээс шууд хамааралтай. Ажил үйлс нь бүтэмжгүй сэтгэл санаа гундуу явахад нь урмын сайхан үгээр ханиа ивээж тэтгэнэ гэдэг эхнэр хүний бас нэг эрдэм чадал юм. Эр хүнийг зоригжуулж хажууд нь бат түшигтэй хань нь байх хамтын амьдралд чухал зүйлийн нэг. Алдаж эндсэн үед нь хатуу муу үгээр ханиа хэлж улам сэтгэл санааг нь доош нь орууллаа гээд сайн сайхан зүйлд хүргэхгүй. Түүний оронд сэтгэлийг нь засах ухаалаг үгс таны зөвлөгөө түүнд ус агаар шиг хэрэгтэй байдаг. Мөн ажил үйлс нь өндөрт байж хөөрч, давилуун ааш гаргасан үед нь эхнэр хүн зөв сайхан явах талаар хамгийн ойр дотны хүний үнэтэй сургамжаа хуваалцдаг байх ёстой. Эр хүнийг амжилттай явахад муу сайн нөхөд олон болдог. Энэ утгаараа хүн чанар муутай муу хүмүүсийн худлаа хоосон магтаалд толгой эргэх буруу зүйл хийж хазгай гишгэхэд эхнэр хүн соргог мэдрэмжтэй байж эр нөхрөө ухааруулж ойлгуулах ёстой. Манай хүчирхэг хаадын хатад нь хүчирхэг ухаалаг байсны ачаар нэгэн цагт бид дэлхийн талыг эзэлж явсан нь энэхүү гэр бүлийн харилцаан дахь эхнэр хүний хатан ухаантай нэг талаар холбоотой билээ.

Хадмуудаа халамжилж хайрыг нь хүлээгээрэй. Чиний хайртай хүнийг, нөхрийг чинь төрүүлж өсгөж өдий зэрэгт хүргэсэн тэр хүмүүст талархалтай ханд. Ажаад байхад манай Монголд “хадам бэрийн” зөрчил маргаан их байдаг. Үүнийг харин эхнэр хүний ухааны ураар зохицуулж болдог юм шүү. Нөхрийн чинь хувьд ертөнц дээр хамгийн их хүндэтгэж явдаг тэр хүмүүсийг нь хэзээ ч муу муухайгаар бүү хэл. Муу бүү сана. Сайн санааны үзүүрт тос гэдэг шиг эхнэр хүн хадмууддаа хүндэтгэлтэй хандвал эргээд чамайг гэх хүндлэл ирж л таарна.

Сайхан төрөх санааных

Сармис нимбэгний ханд залуужуулах ид шидтэй

1:56 PM

Сармисыг нимбэгний шүүсэнд дарж өвлийн цагаар хэрэглэх нь эрүүл мэндэд маш сайн, төвдүүд уг хандыг бүр хүнийг залуужуулах ид шидтэй гэж үздэг ажээ. Сармис өөртөө олон төрлийн эрдэс бодис агуулдаг төдийгүй зарим төрлийн сөрөг бактерийг устгах чадвартай байдаг. Даралт бууруулах, цус шингэлэх, цусны судасны ханан дахь өөх тосыг цэвэрлэх, цусан дахь холестролыг бууруулах зэрэг олон талын үйлчилгээтэй. Сармисны тухай Д.Равдан, Ж.Лхагвасүрэн нарын бичсэн “Саримсаг түүний ид шид” хэмээх ном уншиж байсан. Сармисны ханд, сармисны шар сүү хийх, сармисыг хоол хүнсэнд хэрхэн хэрэглэх, цуунд дарах, хатаах зэрэг олон аргуудыг дурдсан төдийгүй ямар өвчин эмгэгийн үед хэрхэн хэрэглэх тухай ч бичсэн байна лээ.

Би саримс, нимбэгний ханд бэлтгэх тухай мэдээлэл хавар Facebook хуудсандаа оруулахад хүмүүс их сонирхон хүлээн авсан хэдий ч “өө энийг чинь намар л хийдэг юм байна шүү дээ” хэмээн харамсах нэгэн байсан. Харин одоо намар ч болчихлоо, шинэ сармис ч гарчихлаа, хандаа бэлтгэхэд цаг нь болсон тул өнгөрсөн бүтэн сайн өдөр Саруул төв орж сармис, нимбэгээ базаагаад хэрхэн ханд бэлтгэснээ та бүхэнд сонирхуулъя гэж бодлоо. Сармисны хувьд мэдээж экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн болох монгол сармисаа авах нь зөв гээд ягаан өнгийн хальстай монгол сармис есөн толгойг авсан нь 470 гр болов. Ханд хийхэд бол би зургаан толгойг л хэрэглэсэн. Хандыг бэлтгэхдээ 300 гр сармисыг хальснаас нь салган цэвэрлээд жижиглэн татаж хэрчинэ.

Ингээд 300 гр сармисанд 500 мл нимбэгний шүүс орохоор тооцож ойролцоогоор 12 нимбэг авч бэлтгээрэй. Миний авсан нимбэг харьцангуй том байсан бололтой 10 ширхэг орсон л доо. Нимбэгнийхээ шүүсийг шахахдээ зориулалтын хэрэгсэл ашиглавал их хялбархан байдаг. Би өөрийнхийгөө Скай их дэлгүүрээс авсан (тэнд Oxo гээд брэндийн гал тогооны их эвтэйхэн хэрэгслүүд байдаг). Нимбэг шахаад нимбэгний шүүстэй ус хийж уухад хэрэг болдог юм. Нимбэгээ шахахдаа хальстай нь яг голоор нь хоёр тэнцүү огтолж хуваагаад огтолсон талаар нь нимбэгний шүүс шахагчид тулган дарж аажим эргүүлснээр хаягдал маш багатайтайгаар шүүсийг нь авчихна. Миний нимбэг шахагчийн сав нь 250 мл хэмжээтэй тул хоёр удаа дүүргэхэд болчихож байгаа.

Нимбэгний шүүсээ шилэн саванд (эсвэл шаазан вааран сав) хийгээд дээрээс нь татсан сармисаа хийж хутгана. Савыг битүүлэн таглахгүй орхих бөгөөд тоос шорооноос хамгаалж дээгүүр нь агаар нэвтрэх даавуугаар бүтээж хуурай сэрүүн газарт (гэхдээ хөргөгчинд биш шүү) буюу хэт халуун, хуурай бус тасалгааны температурт 21 хоног байлгана. Нимбэгний шүүсэнд сармис бүрэн шингэж өтгөн зуурмаг болох үед хэрэглэж эхэлнэ. Өдөр бүр нэг цайны халбагаар халуун бүлээн усанд хутган ууж хэрэглэнэ. Нимбэг нь сармисны эвгүй үнэрийг шингээж үгүй болгох тул таны амнаас сармисны хурц үнэр үнэртэхгүй нь өдөр тутмын хэрэглээнд тохиромжтой.
Энэхүү хандыг би өвлийн турш хэрэглэдэг, элдэв ханиад хүрэхгүйн дээр эрч хүчтэй болох мэт мэдрэмж ч төрдөг. Та ч гэсэн туршаад үзээрэй.

Анхааруулга: Бага насны хүүхдүүд ба жирэмсэн эхчүүд сармисыг их хэмжээгээр хэрэглэх нь тохиромжгүй, мөн бөөрний эмгэг, цөсний чулуу, цус багадалт, ходоод, гэдэсний шархтай, мэс засалд орох гэж буй хүмүүс сармис ихээр хэрэглэхдээ болгоомжтой байх, эмчийн зөвлөгөө авах хэрэгтэй.

Утга зохиол

Дурлал ба Хайр

3:24 PM

"Хаана ч юм хэзээ ч юм нэгэн ядуу эр эм хоёр хамт амьдарч байжээ. Нэгэн удаа тэр хоёрын хуримын ойн баяр болжээ. Ядуу эр эм хоёр дотроо өдөржин хэн хэндээ ямар бэлэг юугаараа авч өгөх талаар боджээ. Тэгээд орой бэлгээ задалжээ. Эхнэр нь нэг их сайхан өтгөн хар үстэй байж. Нөхөр нь эцсийн ганц зоосоо шавхан байж нэгэн гоё сам бэлгэнд авч. Харин эхнэр нь өтгөн хар үсээ зараад нөхөртөө бэлэг авсан байжээ." The Gift of the Magi by O.Henry

Дурлал

Цас зөөлөн будран бударна. Алган дээр минь буух агшинд хайлан урсах гоёмсог цасан ширхэг. Эмзэгхэн хэврэгхэн ч тодоос тод гялтганасан цасан ширхгүүд миний цээжний гүнд ассан дурлал шиг. Дурлахаас айж явсан насанд минь ирж түүнээс зугтах аргагүй болгож зүрхийг минь сэмлэнэ. Сормуус цантуулсан өвлийн үдэш чамайг л харах гэж би цонхны чинь доор зогсном. Чимээгүй л дурласан сэтгэлд минь чамаас өөр юу ч харин багтаагүй. Чин үнэнч цэвэр ариун тэр дурлал хүчтэй байсан. Харц чинь над дээр тогтох агшинд зүрх минь булгилдаг байсан. Хааяа хааяахан инээмсэглэхэд чинь би жаргалтай байсан. Ухаангүй дурласан зүрхээ дагасан бол зовлон минь арвижих байсныг хэн хэн минь харин мэдэж байсан. Хэмнэл хазайж шунасан бол жаргал биш зовлон болох байсан. Зүрх минь хэн хэнээ мэдэрч байсан ч хэзээ ч цаашаа хэтэрч болохгүйг сэтгэл минь ухаан минь мэдэж байсан. Гал цогтой оргилуун насны минь гэгээн гуниг дурлал минь. Халуун зүрхийг минь хэнэггүйхэн харцаараа шатааж орхисон чиний минь дурлал. Цас хаялсан өвлийн үдэш халуун гарыг чинь атгаж зогсох жаргалыг юугаар ч солимооргүй аминчхан зүрх минь хөөрхий. Хөнгөхөн гуниг сэтгэлдээ тээн алхах хүүхэн заяа минь бас хөөрхий.

Хайр

Дөлгөөхөн харцтай чиний нүднээс анх би хайрыг мэдэрсэн. Тийм сайхан тогтуун харцыг би урьд нь хэн нэгнээс олж харж байгаагүй мэт. Гомдож тунирхаж сэтгэл сэмэрсэн ч хаа нэгтэй халуунаар намайг төөнөж л байдаг хайраа би чамдаа өгсөн. Гүн далай ширгэж элсэн цөл болсон ч, галав юүлж, дэлхий мөстсөн ч энэ хайрын минь бүлээн дулаан илч зүрх сэтгэлийг минь дулаацуулсаар байна гэдэгт би итгэдэг. Хайр минь он цагийн уртад бүдгэрсэнгүй. Хаалга тас саван заримдаа гарч оддогтой чинь адил алга болсонгүй. Хэзээ ч миний дэргэд байдаг танил үнэр, халуун зүрх чинь намайг орхихгүйг би мэдэрдэг. Аливаад итгэл алдарч сэтгэл гонсгор ахуйд халуун гараараа мөрөөр минь тэврэх төдийд итгэлийг минь сэргээх чиний хайр хүчтэй. Болох болохгүйн өмнө будилж бухимдах ахуйд цээжинд чинь наалдах төдийд урам хайрлах миний хайр хүчтэй. Сар жилийн уртад сайхан гоёын өмнө зүрхээ хуураагүй бидний хайр. Дэргэд чинь л байхгүй бол дэлхий хүртэл өчүүхэн болдог хайр минь. Дэндүү дассан ч зулзаган гацуур шиг нялхарч байдаг хайр минь. Одтой тэнгэрийг бүхэлд нь амлаагүй ч огторгуйн уудмаас ч гүн гүнзгий бидний хайр.

Улаанбаатар хот

2010 оны 1 дүгээр сарын 26

Дурсамж

Намар

10:28 AM

Намар их олон өнгөтэй. Намар өнгөтэй шигээ бас өөрийн гэсэн үнэртэй. Харин намрын үнэр өнгө шигээ тийм олон биш. Нэг тийм содон сэнгэнэсэн, сэтгэл сэрхийлгэсэн онцгой үнэр. Зугаа цэнгэлээр дүүрэн зун цаг өнгөрч налгар намар ирэхэд би яагаад ч юм дуртай. Зун надад амьдрал мэдэхгүй эрх танхил бүсгүйг санагдуулдаг бол намраас би үзэсгэлэн гоо, ухаан төгс, дунд эргэм насны бүсгүйн аалийг олж хардаг. Намар бас миний зүрхэнд хөнгөн гунигийг ухааралтай хамт үлдээдэг. Шаргал улаан гээд навчис хөглөрсөн гудамжаар алхахад намар намайг жил бүрийн тэр л ганцхан үнэрээрээ тааламжтайяа шагнана. Цаанаа л нэг тайвширч ухаан саруулжих шиг. Хөгжилтэй ч юм шиг бас гунигтай ч юм шиг агшинг надад тэр л үнэр жил бүр сануулдаг юм. Сурагч байхдаа жил бүрийн 9 дүгээр сарын 1-ний өмнөх шөнө зүүд зүүдэлдэг байлаа. Хичээлдээ яараад л гэтэл хичээлээсээ хоцрох гээд л. Эсвэл хичээл орох гэтэл би сурагчийн дүрэмт хувцастайгаа биш өнгө алагласан цэцгэн хээтэй зуны даашинзтайгаа сургууль дээр ирсэн байна гээд л. Намар надад ингээд л зун дуусаж, одоо ажил амьдрал идэвхжиж, хичээл сургууль эхэлснийг, бас илүү хариуцлагатай байхыг зүүдэнд минь хүртэл сануулдагсан. Намар би бодлогошрох, аливаа зүйлийг эргэцүүлэх дуртай. Тэгээд ч тэр үү ирээдүйгээ төлөвлөх эсвэл шинэ амьдрал, огтоос шинэ зүйл эхлэхийг би дандаа намар хийж амжуулдаг. Тиймээ, намар цаг олон өнгө шигээ надад олон зүйлийг бодогдуулдаг ч зөвхөн ганцхан л шийдвэр гаргахыг, мартахын аргагүй тэр л намрын үнэрээрээ сануулж орхидог.

Б.Эрхэмбаяр

2014 оны 9 дүгээр сарын 1

Улаанбаатар хот

Зураг: "Намар", тосон будаг, 2013. Д.Оюундарь

Гэр бүл

Хайр яагаад хөрдөг вэ?

4:00 PM

Хайр гэдэг бол бүхэлдээ хайртай хүнийхээ өмнө хүлээсэн асар том хариуцлага юм. Хайртай хүнийхээ өмнө хүлээсэн харуицлага гэдэг маань түүнийг гомдоохгүй байх, түүнээс урвахгүй үнэнч байх, түүнд хүндэтгэлтэй хандах, түүнийг ямагт ойлгож байх, түүний хийсэн алдааг уучилж чаддаг байх, түүнд итгэдэг байх гээд маш олон үүрэг, хариуцлага таны толгой дээр бууна. Харин бид хүнийг хайрлах гэдэг чинь ийм олон “хариуцлага” байдаг юм шүү гэдгийг бүрэн дүүрэн мэддэг билүү? Хайр бол агуу их мэдрэмж болохоор хүн хайртай хүнийхээ төлөө юу ч хийхэд бэлэн тэр бүү хэл амиа ч өгөхөд бэлэн байдаг. Гэвч хайрыг үргэлж тордож өөрөөр хэлбэл хайртай хүнийхээ өмнө хүлээсэн дээрх “үүрэг, хариуцлагуудаа” үргэлж биш юмаа гэхэд ядаж үе үе хүлээж байхгүй бол асан дүрэлзэж байсан хайр амьдралын бартаа нугачаа дунд хөрч дундран ширгэдэг.

Уг нь нэг нэгэндээ үнэхээр их чин сэтгэлийн хайртай хосуудад амьдралын саад бэрхшээл харин ч үнэнч хайрыг нь бүр зузаатгаж өгдөг. Зовлон бэрхшээлийн өмнө сөхөрч унаагүй хайр жаргалтай амьдралын дунд хөрч дундрах нь элбэг байдаг гэвэл та итгэх үү? Дэлхий нийтийг хамарсан хоёр ч удаагийн аймшигт дайн байдаг. Энэхүү дайны хүнд хэцүү үед дурласан хосуудын хайр сэтгэл маш үнэнч хэзээ ч хувирашгүй байсан гэж судлаачид тогтоосныг та мэдэх үү. Хайртай хосуудыг тэр үед үхэл л салгаж байсан биз.

Харин өнөөдөр хайртай хосуудыг юу илүүтэй салгаж байна вэ. Товчхондоо бол бидний жаргал дэндээд жаргал маань зовлон болоод байгаад хэргийн учир байгаа биз. Энх тайван цагт хүмүүс хэчнээн тайван сайхан аз жаргалтай байгаагаа мэдрэхээ байдаг байна. Хүний хүсэл шунал хязгааргүй болохоор байнга өөрт байхгүйг хүсч даварч байдаг. Ингээд л хайртай хосуудын дунд ялихгүй зүйл дээр маргалдаж муудалцах, нэгнийхээ өчүүхэн өө сэвийг дөвийлгөн харах гээд зөрчлүүд үүсч эхэлдэг.

Мөн нөгөө талаар гэр бүлийн амьдрал зохиож хүүхэдтэй болж гэр орны ажил ихсэж гэр бүл доторх эхнэр нөхрийн харилцаа халуун янаг дурлалт хосын харилцаанаас өөр харилцаанд шилжих болдог. Энэ шилжилтийн үед эхнэр нөхөр хоёрын төрөлх зан чанар илрэн гарч эхэлдэг бөгөөд зарим нэг үед бүр шал танихгүй хүнтэй ч ханилчихсан юм шиг сэтгэгдэл төрөх удаа ч байдаг. Харилцан бие биедээ буулт хийхгүй буюу хайртай хүнээ ойлгохыг хичээхгүйгээр амьдрал цааш үргэлжлэх эсэх нь эргэлзээтэй юм...

Сайхан төрөх санааных

Шинэ дэлхий телевизийн TV Art нэвтрүүлэг - 2014 оны 5-р сар

2:41 PM

Яруу найраг

Нэргүй шүлэг

4:08 PM

Нэвтрүүлэг

MN2. Эмэгтэйчүүдийн нэвтрүүлгийн "Хатан цаг" булан

8:50 AM

Хайр

Хайрын шидэт харилцаа хэрхэн юунаас үүсдэг вэ? Хүн хоорондын зохицол таталцал, харцаар дамжих нь

11:30 AM

Хайр дурлал юунаас эхэлдэг вэ? Харцнаас эхэлдэг. Хүний нүд асар олон мэдээллийг хүнд дамжуулдаг мэдрэхүйн хамгийн чухал эрхтэн билээ. Чи яагаад таалагдсан хүнтэйгээ харц мөргөлдөөд байдаг вэ. Огт юу ч ярьж үзээгүй эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүн яагаад бие биедээ таалагдаж байгаагаа ойлголцож мэдэрдэг вэ? Танд таалагдах хүнийг та нүдээрээ хайж эхэлдэг. Тэгээд хэн нэгэн дээр харц тусахад яагаад ч юм түүнийг дахин дахин хараад баймаар мэдрэмж төрдөг. Хариуд нь нөгөө хүн таныг сонирхож буй бол бас урьдаас чинь харна. Тэгээд та хоёрын харц мөргөлдөх вий. Үүнээс л хайр дурлалын шидэт холбоо үүсдэг гэж хэлж болно. Нүдээрээ чи надад таалагдаж байна гэж дохио өгч буй хүн андашгүй байдаг. Дараа нь мэдээж ярилцаж танилцана. Гарыг нь атгана гэх мэтчилэн контактууд эр эм хүмүүсийн хооронд үүсдэг. Энэ шат дараалсан шууд контактууд хэрэв танд улам бүр таалагдаж нэг л аятайхан мэдрэмж төрж байвал та тэр хүнд дурлахад бэлэн байна гэхэд бараг хилсдэхгүй. Хүн хоорондын энэ зохицол нийцэл дээр хайр дурлал үүсдэг. Хүн хоорондын хэлж боломгүй тэр бие биедээ яагаад ч юм татагдаж байгаа мэдрэмж хайр дурлалын эхлэл болдог. Энэ мэдрэмж бол бараг амьтны гэж болохоор байгалийн зөн билэгтэй холбоотой боловч тухайн хоёр хүн нэг нэгэндээ дурлахад тэр нь цаашид хайр болон цэцэглэхэд бараг 70 гаруй хувийг нь бүрдүүлдэг гэж байгаа. Таньд нэгэн залуу яагаад ч юм түүний чухам юу нь ч юм таалагдаж та түүний чухам юунд тэгтэлээ татагдаад байгаагаа үгээр хэлж чадахгүй тийм мэдрэмж төрж байсан уу. Тэгвэл хэрэв тийм бол та байгалийн зохицол, нийцлийн хувьд түүнтэй байгалийн зөн билгээрээ түүнд татагдаж байна гэсэн үг. Харин та тэр залуугийн ийм тийм юм нь таалагддаг гэж үгээр илэрхийлж болж байвал буюу энэ нь илүү ухамсарт дүгнэлт дээр үндэслэж байвал хайр дурлал үүсгэх дараагийн алхам эхэлжээ гэсэн үг юм. Та тэр татагдаж байгаа залуутайгаа илүү дотно харилцаанд танилцаж ярилцсаны дараа түүний юу сонирхдог, ямар мэргэжилтэй, нийгэмд ямар байр суурь эзэлдэг гэх мэтчилэн нийгэмшлийн агуулгатай дүгнэлтүүд ар араасаа хөврөх болно.

Орчин үед гэр бүл салалт яагаад их болсон бэ? Хүмүүс дурлаж хайрлахдаа энэ нийгэмшсэн агуулгатай асуудалдаа хэтэрхий их анхаарал ач холбогдол өгөх болсонтой холбоотой гэж би боддог. Хоёр хүний хооронд хэн хэндээ татагдах бие махбодийн зохицол нийцэл байхгүй, сэтгэлийн учгаар бие биетэйгээ эхэлж холбогдохгүйгээр зүгээр л Бат тийм ажил хийдэг, байр сууриа эзэлсэн, мөнгө сайн олдог царайлаг залуу тул би түүнтэй суувал сайхан амьдрах болно гэж хэтэрхий нэг талыг барьсан цэвэр эдийн засгийн ч гэж болохоор эсвэл хэтэрхий ухамсарт дүгнэлт дээр “хайрыг” үүсгэх гэж оролдож байгаа тул хойшдын амьдрал нь бүтэлгүйтдэг.
Холливудын “Adjustment bureau” гэж саяхан шинэ гарсан кино дээр миний энд тайлбарлах гээд оролдоод байгаа тэр хүмүүсийн ухамсарт бус зөн билэг хэрхэн дурлал хайр сэтгэлийн холбоог үүсгэж буйг маш сайхан гаргасан байсан. Залуухан конгрессын гишүүн, цаашид ерөнхийлөгч болох ирээдүйтэй залуу нийтийн өмнө маш чухал мэдэгдэл хийж үг хэлэхийнхээ өмнө ариун цэврийн өрөөнд хэлэх үгээ бэлдэн хэсэг саатдаг. Яг энэ мөчид эрэгтэйчүүдийн ариун цэврийн өрөөнд хуриманд урилгагүй орж баригдсан бүсгүй нуугдаж байгаад түүний хэлэх үгээ бэлдэхийг санамсаргүй сонсож орхиод бас чимээ гаргаад баригдчихдаг. Тэр хоёр хэсэг зуур яагаад тэр бүсгүй тэнд нуугдаж байсан яагаад гарч ирсэн гэх мэт маш хэвийн бус яриа өрнүүлдэг. Яг тэр агшинд залуу бүсгүйн нүд рүү хараад л анхны харцаар дурлаж орхидог. Бүсгүй ч ялгаагүй агшин зуурт л түүнд татагдчихдаг. Тийм гэж үгээр тайлбарлахын аргагүй цэвэр байгалийн зөн совингоороо бие биедээ яг л үүлгүй тэнгэрээс хур бууж аянга цахилгаан цохих шиг л тийм хүчтэй дурлал тэр хоёрын хооронд агшин зуурт бий болдог. Бүсгүй авьяаслаг бүжигчин. Гол баатрууд маань нийгэмд эзлэх байр суурь, сонирхол зэрэг нийгмийн зохицол нийцлийн хувьд бие биедээ яав ч нийцэхгүй хүмүүс байдаг. Бүсгүйд өөрийнх нь бүжигчний карьерт нь илүү их дэмжлэг болох авьяаслаг бүжигчин, бүжиг дэглээч найз залуу байсан хэдий ч тэр гол баатар залуутай учирснаас хойш найз залуутайгаа суухаа хойшлуулчихдаг. Гол баатар залуу маань буюу олон түмэнд таалагддаг залуухан улс төрч, маш ирээдүйтэй бүр ерөнхийлөгч болох хувь заяатайгаа тэрсэлдэн тэр бүсгүйг сонгодог.
Мэдээж хэрэг хэвийн нийгмийн харилцаанд бол ерөнхийлөгч улс төрч хүн хуриманд урилгагүй орж сахилгагүйтдэг бүжигчин хүүхэнтэй суугаад ямар ч бүтэлтэй юм болохгүй биз. Гэхдээ гол баатрууд маань хайр сэтгэлээ дагадаг. Тэгэхээр энэ киноны хүмүүст хүргэж буй санаануудын нэг нь орчин үеийн нийгэм байгалийн хуультай зөрчилдөн хайр сэтгэлийн асуудал дээр хэтэрхий ухамсарт шийдвэр гаргах нь хүмүүсийн өөрийнх нь хувь заяаны эсрэг зүйл болоод байна уу гэсэн санаа юм. Киноны ерөнхий гол утга санаа нь хүн хичнээн болж бүтэхгүй зүйл гэж бодож байсан ч энэ нь бурханы танд зориулан зурсан зургаас хэдий өөр байсан ч хэрэв хүн өөрөө хүсвэл хувь заяаныхаа эзэн байх боломж танд байдаг гэсэн санаа юм.

Нийгэм

Зугаа цэнгэлийн жорыг нь тааруулахуй

10:14 PM

Нэр төртэй сайхан эмэгтэй байгаа нь энэ гээд бидний зарим нэг маань бүр хэтэрхий биеэ цэгнэж бие барьсан байдалтай амьдардаг. Бар цэнгээний газраар явахыг бүсгүй хүний хийж болохгүй ажил гэж үздэг нэгэн ч байдаг. Мэдээж бүсгүй хүн “шоучин” байж болохгүй гэдгийг би дээрх хэсэгт дурьдсан. Гэхдээ энэ амьдралд бас үе үе жаахан ч гэсэн зугаатай зүйл хийж байхгүй бол бидний амьдрал хоолоор зүйрлэвэл давсгүй хоолтой адил болно гэж би боддог. Цаг үргэлж “гэр-ажил-гэр” гэсэн маршруттай байх юу нь сайхан байх вэ. Үе үе сайн найзуудтайгаа, хамт ажилладаг ажлынхантайгаа сайхан хоолтой ресторанд сайхан дарс шимж суух ч бас жаргал шүү. Гэртээ цаг үргэлж бүү шигдэж суу. Гадуур дотуур гарч үзвэр үз. Гэр ахуйн болон ажил дээр чинь сэтгэл санаа зовоосон ажлууд түр зуур ч гэсэн мартагдана. Сэтгэл чинь нэг л тайвширч сэргээд л ирэхийг бүсгүй та анзаарах болно. Амьдралд хөнгөн зугаа цэнгэл амт нэмж байдаг. Харин үүнийг гагцхүү жорыг л тааруулах хэрэгтэй. Товчхондоо бол зугаа цэнгэл танд эрч хүч өгч байх хэмжээнд л байх ёстой. Түүнээс урьд өдрийн наргианаас болж та маргааш ажлаа алдах ч юм уу эсвэл та хүмүүсийн өмнө эвгүй байдалд орох ч юмуу тэр нь танд зовлон болж байвал та зугаа цэнгэлийг хэтрүүлж байна. Даруй болих хэрэгтэй л гэсэн үг юм.
Ямар нэгэн үдэшлэг цэнгээнд оччихоод бишүүрхэнгүй бүлтэгнэн биеэ барьж зогсох бүсгүйчүүд байдаг. Зарим нэг нь хүрээлэн байгаа хүмүүсээс санаа зовоод энэ намайг юу гэж хэлэх бол тэр намайг юу гэх бол ингэвэл эвгүй юм даа гэж шал дэмий хэрэггүй зүйлд санаа зовж өөрөө өөрийнхөөрөө байж болдоггүй. Аливаа үдэшлэг цэнгээнд өөрийхөөрөө бай. Өөрөө л аз жаргалтай бай. Таньдаг таньдаггүй хамаагүй хүмүүстэй донжийг нь олоод яриа өрнүүлж сур. Заримдаа би нэг найзыгаа хүлээн авалт ийм арга хэмжээнд хамт очьё гэж гуйдаг. Харамсалтай нь миний нэг найз жаахан хаалттай хүн. Юу гэхээр тэр заримдаа “Яршиг яршиг таних хүнгүй тэнд юугаа хийх юм” гэдэг. Эсвэл бүр үүнээс долоон дор хөгийн шалтаг хэлнэ. Би түүний энэ хаалттай зангийн өмнөөс харамсдаг. Бид чинь үргэлж заавал таньдаг хүмүүсийнхээ л дунд байх ёстой юу. Уг нь аливаа үдэшлэг уулзалтын бас нэгэн хамгийн гол зорилго бол хүмүүстэй танилцах, танилын хүрээгээ өргөжүүлэх бас дээр нь нэмээд тэр өдөртөө зугаатай байх явдал. Харамсалтай нь манай зарим нэгэн бүсгүйчүүд комфорт зон буюу өөрийнхөө “тав тухтай” байх орчноосоо гарахыг хүсдэггүй. Мөн биеэ барилгүй өөрийнхөөрөө байж зугаацаж чаддаггүй. Үүнд бас цөөхөн хүнтэй Монголын нийгэм нөлөөлдөг байх. Арай өөрийнхийрөө байж ядаж л чөлөөтэй бүжиглэж буй нэгнээ сэм сэмхэн нударч шоолох нь элбэг. Гадны ялангуяа барууны бүсгүйчүүд сайхан хөгжилдөж чаддаг. Хэт албан ёсны л хүлээн авалт хүндэтгэлийн арга хэмжээ биш бол тэд жинхэнэ эрх чөлөөгөө мэдэрч хөгжилдөж чаддаг. Биеэ барихгүйгээр бүжиглэж чаддаг. Гэтэл би Монголд буцаж ирээд анзаарсан бас нэг зүйл бол бүр шөнийн клубт ч тэр нэлээн “халаалттай” согтуу биш л бол өөрийнхөөрөө бүжиглэж буй залуус их л ховор доо. Гунхсан сайхан охид байвч харц нь нэг л өрөвдөлтэй. Чөлөөтэй хөдөлж бүжиглэж ч чадахгүй. Бид юунаас айж юунаас эмээнэ вэ. Зүгээр л сайхан хөгжилдөх соёлд суралцмаар. Гэхдээ чөлөөтэй байгаа нэгнээ ялангуяа эмэгтэй хүнийг “задгай” хүүхэн ч гэдэг юм уу нэг тийм нэр хоч өгөх гээд буруугаар ойлгох гээд байдаг. Гэсэн ч би энэ бүх буруу хандлагаас айдаггүй. Ямарч цэнгээн дээр өөрөө өөрийхөөрөө байдаг. Сайхан хөгжилдөж чаддаг. Үүнээсээ эрч хүч, амт амьдралдаа нэмдэг.

Яруу найраг

Миний гуниг

5:23 PM

Яруу найраг

Чамдаа

11:24 AM

Нийгэм

Орчин үеийн нийгмийн шаардлага ба эмэгтэйчүүд

9:52 AM

Саяхан фэйсбүүк хуудаснаа нэгэн шуудан нэлээн их тархсан. Жинхэнэ эмэгтэй гэж хэн бэ? (Who is a real woman?)

- Эр хүн шиг сэтгэдэг (Think like a man)

- Эмэгтэй хүн шиг намба төрхтэй (Act like a lady)

- Залуу охин шиг харагддаг (Look like a young girl)

- Илжиг шиг ажилладаг (Work like a horse)

Орчин үеийн нийгмээс эмэгтэй хүнд тавьж буй шаардлага энэ. Хэтэрхий өндөр шаардлага бус уу? Нийгэм маань эмэгтэйчүүдээс ямар олон зүйл шаардана вэ? Эрэгтэй хүн бол их амархан ердөө л “эр хүн шиг бай”. Тэгээд л боллоо. Гэтэл жинхэнэ төгс төгөлдөр эмэгтэй хүн байхад маш олон зүйл дээр төгс төгөлдөр байхыг шаардаж байна. Нийгэм маань биднээс байгалийн жамаараа өтөлж хөгшрөх “эрхийг” маань хүртэл хассан байх юм. Эмэгтэй хүнийг 30 жаахан гараад ирэхээр “тэр авгай энэ авгай” гэнэ. Харамсалтай нь зарим нэгэн залуу охид бүсгүйчүүд өөрсдөө ч ахимаг нэгнээ жаахан дургүй нь хүрэхээрээ тэгж дуудна. Өөрөө тэдний насан дээр ирэхгүй юм шиг. Тийм ээж эгчгүй юм шиг.

Эр хүн шиг сэтгэдэг олон сайхан эмэгтэйчүүд карьер, бизнес хийж байгаа. Гэтэл гадаад байдал намба төрхөндөө анхаарахгүй бол эршүүд, намбагүй биеэ муухай авч явдаг гэж гоочилно. Хэрэв гэрийн ажил ч юм уу ар гэрийнхээ л ажлыг даадаг бол “Гэрийн авгай. Яаж өдрийг өнгөрөөдөг байна гэж” толгой сэгсэрнэ. Эсвэл хэдий эмэгтэй хүн өндөр албан тушаал хашдаг ч бас л гэртээ эзэгтэй хүн байх, ээж байх үүрэгтэй хэвээр байдаг. Ингээд бодохоор яг илжиг шиг зүтгэх хэрэг гарч ирж байна.

Энэ бүхний алтан дунджийг олж орчин үеийн нийгмээс бүсгүй хүний турьхан нуруун дээр үүрүүлсэн ачааг ажралгүй үүрч яваа бүсгүйчүүд тийм ч цөөхөн биш. Гэхдээ энэ чинь шударга ёс уу гэсэн асуулт зайлшгүй гараад турьхан бүсгүйчүүдийнхээ өмнөөс гомдох сэтгэл төрөөд болдоггүй. Ядаж бид чинь зүгээр л байгалийн жамаараа өтөлж хөгширч болно биз дээ. Нүүрэндээ жаахан үрчлээ сууж эхэлмэгц бүсгүйчүүд биднээ “хөгшин авгай” гэж бүү адлаач эрчүүд ээ. Цэцэг цэврүү шиг сайхан байхад нь та нар л амьдралын нугачаанд ийм болгоогүй гэж үү.

Бүсгүйчүүд минь гэхдээ бүү гутар. Бид энэ бүгдийг хослуулсаар ч ирсэн. Цаашид ч чадах л болно. Харин ядарч сульдаж ядаргаанд орохгүйн тулд цагаа л сайн зохицуул. Цагийг бүү үр ашиггүй зүйлд зарцуул. Цагийг зөв удирдаж зарцуулж чадах юм бол бид “жинхэнэ эмэгтэй” байж чадна.

Сайхан төрөх санааных

"Сайхан төрөх санааных" цахим ном

6:44 PM

Сайхан төрөх санааных

Хүний биед огтоос хэрэггүй хоол

10:43 AM

Байн байн толгой нь өвдөж, дотор нь муухайрч, хоолны дуршил муудсаны нэг шалтгаан нь гэдсэндээ “хорны үйлдвэртэй” болсных байдаг. Ходоодны хавдар үүсэх шалтгаанд мах их идэх, элсэн чихэртэй хүнс байнга их хэрэглэх, хөдөлгөөний дутагдал, сэтгэлийн хямрал зэрэг хамаарна.

Нарийхан бэлхүүстэйгээр эрүүл амьдрахыг хүсвэл махыг зохистой иддэг болохын зэрэгцээ эслэг ихтэй хүнс сайн хэрэглэж, эрүүл аж төрөх сонголтыг хийнэ. Эслэг ихтэй гэдэг нь байгалийн гарлаараа амьдаараа байгаа бүтэн үр тариа, бүтэн будаа, төрөл бүрийн бүдүүн гурил, тийм гурилан бүтээгдэхүүн, хүнсний хивэг, үр хөврөл, соёолж, хальстайгаа, үртэйгээ жимс, ногоог хэлдэг.

Хүний биед огтоос хэрэггүй хоол буюу огт хэрэглэхгүй байх нь дээр хоол ундаанд би хийжүүлсэн ундаа, шарсан төмс буюу чипс, хиам, утсан мах, зайдас зэргийг хамгийн түрүүнд оруулна. Хийжүүлсэн ундаа ясны сийрэгжилт бий болгодог бөгөөд ялангуяа хүүхэд үүнийг багаасаа хэрэглэх нь маш хортой юм. Мөн өөх тос тэр дундаа амьтны гаралтай өөх тосыг бараг хэрэглэхгүй байх нь хүнийг хэт таргалалт, элэг дотрын өвчин, цусны даралт ихдэх өвчин, зүрх судасны өвчин гэх мэт олон өвчнөөс сэргийлдэг.

Чихэр, давс, өөх тосыг өнөө цагт гурван цагаан хор ч гэж нэрлэх болоод байна. Хэт их давс, чихрийн хэрэглээ бөөрний чулуужилт, чихрийн шижин гээд олон төрлийн өвчний эх үүсвэр болдог.

Нөөшилсөн бүтээгдэхүүнээс болж өгвөл татгалз. Нөөшилж лаазалсан бүтээгдэхүүнд түүнийг муутгахгүй байх нэмэлт консервант агуулагддаг бөгөөд энэхүү консервант нь хорт хавдар үүсгэх хүчин зүйл болдгийг дэлхий нийтээрээ хэдийн хүлээн зөвшөөрөөд байна.

Сайхан төрөх санааных

Зөв хооллолт

10:08 AM

Зөв хооллолт бол эрүүл саруул амьдрах хамгийн чухал хэвшил юм. Бид гэдсээ дүүргэхийн тулд биш, эсүүдээ тэжээхийн тулд иддэг гэдэг амьдралын энгийн зарчмыг хүн бүр тэр тусмаа бүсгүй хүн мэдэж байх ёстой.

Заримдаа хүмүүс надаас яаж жингээ өдий насан дээрээ ингэж барьж чадаж байна гэж их асуудаг. Би үүнийг хооллох зуршилтай шууд холбоотой гэж боддог. Хэт их цадахгүй бас өлсөхгүй байх. Би хэзээ ч хэтэртлээ иддэггүй. Бас хэзээ ч сунаж унатлаа өлсөж явдаггүй. Хоолны сонголтын хувьд чихэрлэг зүйлс бага хэрэглэдэг төдийгүй төрөлхийн бялуу болоод амттанд дургүй. Мөн хэзээ ч сүртэй их хоолны дэглэм барьдаггүй. Зарим бүсгүйчүүд таргалах вий гэсэн айдастай амьдардгаас байнга хоолны дэглэм барьж өөрөө өөрийгөө зовоож явдаг. Харин ч эсрэгээрээ дандаа өлсөж хоолны дэглэм барихад бие махбодийн хамгаалах рефлекс ажиллаж илүү ховдоглон идэх буюу хоолоор орсон зүйлээ өөх тос болгон хуримтлуулах рефлекс хүчтэй ажиллаж эхэлдэг.

Гоолиг явахын нэгэн нууц нь юу идэх вэ гэдгийг мэддэг байх явдал юм. Байнга гурилан зүйл амттан идээд байвал жингээ барих тань мөрөөдөл болон хоцрох болно. Үүний оронд жимс, ногоо аль болох түлхүү хэрэглэх хэрэгтэй юм. Мөн сүүлийн үед эрүүл амьдрах гээд “өвс идэж, ус уугчид” олширч байгааг би бас гайхдаг. Мах бол хүний бие организмд маш хэрэгтэй олон элементүүдийг агуулж байдаг. Маханд хүний биед зайлшгүй хэрэгтэй өөр ямар ч хүнснээс орлуулах боломжгүй олон төрлийн уураг, амин дэмүүд байдаг. Хамгийн наад зах нь төмөр буюу хүний цусны улаан эсийг бүрдүүлж байдаг химийн чухал элементийг бид махнаас авч байдаг. Ялангуяа хүүхэд төрүүлдэг эмэгтэй хүн махнаас татгалзах нь маш буруу гэж би боддог. Яагаад гэвэл төмөр хүний биед байх улаан эсийн нөхөн төлжилтөд онцгой үүрэг гүйцэтгэдэг. Эмэгтэй хүн хүүхэд төрүүлдэг болохоор маш их төмөр, зэс, эрдэс баялаг, уургаар баялаг хоол унд хэрэглэж байх нь зөвхөн өөртөө төдийгүй үр удам төрүүлэх хүүхдийн эрүүл мэндэд ч хэрэгтэй зүйл юм.

Оюутан байхдаа би Хойд Европын Скандинавын хойгт орших Швед улсад хэдэн жил амьдарсан. Тэндхийн өвөл чийглэг цас ихтэй болоод ч тэр үү хэдийгээр Монголтой харьцуулахад хүйтний хэм нэг их заахгүй ч зарим үед голд ортол даарч жиндүүлдэг байлаа. Бид нэгэн тайланд эмэгтэйн хажуу өрөөг хөлсөлж хамт амьдардаг байсан юм. Тэрээр харин өвс ногоо голдуу иднэ. Махыг бол хааяа нэг загас тахиа иддэгийг эс тооцвол бараг хэрэглэхгүй. Тэрээр бүр намар эрт байхад л байнга даарч бээвийсэн хүн явах. Өвлийн ид хүйтнээр бол гэрээсээ гарах аргагүй боллоо гэж надад нэг удаа гомдоллов. Тэрээр бараг дан хувцастай явах намайг яаж энэ хүйтнийг тэсвэрлээд байгааг гайхна. Би ч мэдээж эрс тэс хүйтэн Монгол нутагт өсч төрснийх хүйтнийг ажрахгүй байх нь аргагүй боловч мэдээж бас мах иддэг маань нөлөөлдөг гэдгийг түүнд хэллээ. Нэг өдөр нөгөө тайланд бүсгүй дэлгүүрээс овоо том шинэ зеланд хонины гуя авснаа ярьж хонины махаар ямар хоол хийж болохыг надаас зөвлөгөө авав. Бид хоёр бараг бүтэн 7 хоног хонины махаар хоол хийж идэв. Харин тэр байнга чичирч явахаа больсноо анзаарч байгаагаа нэг өдөр хэлсэн бөгөөд хүйтэнд ажилдаа дажгүй явчихдаг болов. Ингэхээр Монгол шиг хүйтэн цаг агаартай оронд мах идэхгүйгээр амьдрах гэдэг хэцүү. Харин махны хэрэглээг хэтрүүлэх юм бол ходоод муутай болох гэх мэтчилэн мэдээж хэрэг сөрөг үр дагаварууд олон байдаг. Хот суурин газрын амьдралд хэвшсэн бидний махны хэрэглээ дэндүү ихдээд байгааг ч дурсахгүй өнгөрч болохгүй. Бидний өвөг дээдэс өөхтэй хонины махаа өвөл хаврын хүйтэн сэрүүнд түлхүү хэрэглэж зуны цагт бол махыг бараг амсдаггүй байсан. Иймдээ ч одооны хүмүүс шиг залуугаараа ходоод элэг цөс гэх мэтчилэн дотор өвчний өвчлөлөөр бага өвддөг байсан байх. Хорт хавдар гэдэг зүйл бидний багад хааяа нэг хөгшин настай хүмүүсийн өвддөг өвчин байсан бол энэ нь одоо өвчлөгсдийн насны хавьд маш их залуужиж байна. Тэгэхээр хүний амьдралд эрүүл саруул явахад хэзээ ямар хоол идэх вэ, зөв хооллолт гэдэг зүйл зүй ёсны асуудал болоод байна.

Хайр

Би дурламаар байна

6:50 PM

БАЛТСҮХИЙН ЭРХЭМБАЯР

Өвлийн дурлал

Бүсгүй хүний бардам зан

Дэлхийн миссийн сургамж буюу “ДОТООД ГОО САЙХАН” илүү үнэлэгдэх нь

Yahoo компаний гүйцэтгэх захирал Марисса Маейрын амжилтын нууцуудаас

Эр нөхрөө хайрлахуйн хатан ухаан

Сармис нимбэгний ханд залуужуулах ид шидтэй

Дурлал ба Хайр

Намар

Хайр яагаад хөрдөг вэ?

Шинэ дэлхий телевизийн TV Art нэвтрүүлэг - 2014 оны 5-р сар

Нэргүй шүлэг

MN2. Эмэгтэйчүүдийн нэвтрүүлгийн "Хатан цаг" булан

Хайрын шидэт харилцаа хэрхэн юунаас үүсдэг вэ? Хүн хоорондын зохицол таталцал, харцаар дамжих нь

Зугаа цэнгэлийн жорыг нь тааруулахуй

Миний гуниг

Чамдаа

Орчин үеийн нийгмийн шаардлага ба эмэгтэйчүүд

"Сайхан төрөх санааных" цахим ном

Хүний биед огтоос хэрэггүй хоол

Зөв хооллолт

Би дурламаар байна

Бэлгийн багц

Миний тухай

Бэлгийн багц

Тогтмол мэдээлэл авах

Видео зохиомж

Сошиал медиа

Сэдвүүд

Видео зохиомж

Их уншсан

Нийтлэл унших

Шүүмж

Блог архив